Praktyki naruszające zbiorowe prawa pacjentów. Część 2
W poprzednim wpisie przedstawione zostały zagadnienia definicyjne oraz informacje na temat wniosku kierowanego do Rzecznika Praw Pacjenta w związku ze stosowaniem praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów. Kontynuując ten temat, poniżej przedstawiam informacje dotyczące przebiegu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów oraz sposobów jego zakończenia. Wiedza ta, szczególnie dotycząca obowiązków w postępowaniu oraz możliwych sankcji, jest istotna przede wszystkim dla podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych.
Uprawnienie do żądania przedstawienia dokumentów.
Rzecznikowi Praw Pacjenta w toku postępowania, a nawet podczas czynności wyjaśniających prowadzonych jeszcze przed jego formalnym wszczęciem, przysługuje prawo do żądania przedstawienia dokumentów oraz wszelkich informacji dotyczących okoliczności stosowania praktyk, co do których istnieje uzasadnione podejrzenie, iż mają charakter praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów. Katalog dokumentów, do przekazania których może zostać zobligowany podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych jest otwarty i może obejmować przykładowo: regulaminy, zarządzenia wewnętrzne procedury, instrukcje i wytyczne, dokumentację indywidualną i zbiorową pacjentów.
Podmiot zobowiązany do przekazania dokumentacji oraz przedstawienia informacji powinien uczynić to w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia otrzymania żądania. Co istotne, w przypadku nieprzekazania dokumentów oraz informacji Rzecznik Praw Pacjenta nakłada, w drodze decyzji, na podmiot, do którego skierowano żądanie, karę pieniężną w wysokości do 50 000 złotych. Wybiórcze przekazanie dokumentacji przez placówkę medyczną nie stanowi podstawy do odstąpienia przez Rzecznika Praw Pacjenta od wymierzania kary, jednak w przypadku częściowego przekazania dokumentów może dojść do miarkowania wysokości kary.
W odróżnieniu od podmiotu, wobec którego prowadzone jest postępowania i który ma obowiązek przekazywania dokumentacji i informacji, każda inna osoba może złożyć na piśmie – z własnej inicjatywy lub na prośbę Rzecznika – wyjaśnienia odnoszące się do istotnych okoliczności sprawy dotyczącej naruszenia praw pacjentów.
Wszczęcie i odmowa wszczęcia.
Po uzyskaniu informacji o stosowaniu praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów i przeprowadzeniu wstępnych czynności wyjaśniających Rzecznik Praw Pacjenta może wydać postanowienie o wszczęciu postępowania. Rzecznik Praw Pacjenta nie wszczyna postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów, jeżeli od końca roku, w którym zaprzestano ich stosowania, upłynął rok.
Rzecznik odmawia wszczęcia postępowania, jeżeli działanie lub zaniechanie w sposób oczywisty nie spełnia przesłanek do uznania praktyki za naruszającą zbiorowe prawa pacjenta lub jeżeli wnoszący o wydanie decyzji nie uprawdopodobnił pozbawienia pacjentów ich praw lub ograniczenia tych praw. Ponadto, na zasadzie uznania administracyjnego, Rzecznik Praw Pacjenta może odmówić, w drodze decyzji, wszczęcia postępowania, jeżeli uzna to za uzasadnione. Z uwagi na doniosłe znaczenie ochrony zbiorowych praw pacjentów, Rzecznik powinien z tego uprawnienia korzystać w naprawdę wyjątkowych sytuacjach.
Uznanie praktyki za naruszającą zbiorowe prawa pacjentów.
Postępowanie może być zakończone wydaniem decyzji o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe prawa pacjentów. W decyzji Rzecznik Praw Pacjenta nakazuje zaniechanie praktyki lub wskazuje działania niezbędne do usunięcia skutków naruszenia zbiorowych praw pacjentów, wyznaczając terminy podjęcia tych działań. Decyzji nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności.
Nie wydaje się decyzji, jeżeli podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych zaprzestał stosowania praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów jeszcze przed wszczęciem postępowania lub w jego trakcie. Ciężar udowodnienia tego, iż zaprzestano stosowania praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów ciąży na podmiocie udzielającym świadczeń zdrowotnych.
Do postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów w sprawach nieuregulowanych w ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. W związku z czym, gdy postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe w całości albo w części, Rzecznik Praw Pacjenta powinien wydać decyzję o umorzeniu postępowania odpowiednio w całości albo w części. Do umorzenia może dojść np. gdy podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych w trakcie prowadzonego postępowania zostanie wykreślony z rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą .
Decyzje Rzecznika Praw Pacjenta są ostateczne, zatem nie można się od nich odwołać w administracyjnym toku instancji, nie można też złożyć wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy. Na decyzję Rzecznika, przysługuje skarga do sądu administracyjnego w terminie 30 dni od dnia doręczenia stronie lub uczestnikowi decyzji.
Kara pieniężna – czy na pewno za stosowanie praktyk?
Wbrew intuicji, że sankcją za naruszenie zborowych praw pacjentów jest kara pieniężna, Rzecznik Praw Pacjenta nie posiada takiego uprawnienia. Rzecznik Praw Pacjenta w decyzji uznającej praktyki za naruszające zbiorowe prawa pacjentów nakazuje wyłącznie zaniechania praktyki lub wskazuje działania niezbędne do usunięcia skutków naruszenia zbiorowych praw pacjentów.
Rzecznik Praw Pacjenta nakłada na podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych karę pieniężną w wysokości do 500 000 złotych w sytuacji niepodjęcia działań określonych w decyzji w terminie w niej wskazanym. Dodatkowo, kara pieniężna może być nałożona za niewywiązanie się z obowiązków informacyjnych, tj. obowiązku składania w wyznaczonym terminie informacji o stopniu realizacji działań niezbędnych do zaniechania praktyki lub usunięcia skutków naruszenia zbiorowych praw pacjentów. Aby uniknąć kary pieniężnej podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych powinien zatem niezwłoczne zastosować się do działań nakazanych przez Rzecznika Praw Pacjenta.
Ustalanie wysokości kary pieniężnej
Kara pieniężna w wysokości 500.000 złotych jest znacząca dla finansów podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych. Jest to jednak kwota maksymalna, a Rzecznikowi Praw Pacjenta pozostawiono uznanie jaka kara finansowa powinna być wymierzona w konkretnej sytuacji. Przy ustalaniu wysokości kary należy uwzględnić w szczególności okres, stopień oraz okoliczności naruszenia przepisów, a także uprzednie naruszenie przepisów ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. W praktyce kary nakładane przez Rzecznika Praw Pacjenta są stopniowane i wynoszą od kilku do kilkuset tysięcy złotych.
Możliwość wydawania decyzji o uznaniu praktyk za naruszające zbiorowe prawa pacjentów stanowi silne narzędzie w rękach Rzecznika Praw Pacjentów. Każde takie postępowanie i wydana w jego efekcie decyzja ma duże znaczenie z perspektywy społecznej świadomości o prawach pacjentów. Wydanie decyzji w stosunku do konkretnego podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych z pewnością negatywnie wpływa na wizerunek tego podmiotu, jest szkodliwe marketingowo. Należy pamiętać, że jest to instrument ochrony, niezależny od ochrony praw indywidualnych pacjentów. Ochrona zbiorowych praw pacjentów przewidziana w ustawie nie wyłącza ochrony wynikającej z innych ustaw, w szczególności z przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów oraz przepisów o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym.
Uprawnienie do żądania przedstawienia dokumentów.
Rzecznikowi Praw Pacjenta w toku postępowania, a nawet podczas czynności wyjaśniających prowadzonych jeszcze przed jego formalnym wszczęciem, przysługuje prawo do żądania przedstawienia dokumentów oraz wszelkich informacji dotyczących okoliczności stosowania praktyk, co do których istnieje uzasadnione podejrzenie, iż mają charakter praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów. Katalog dokumentów, do przekazania których może zostać zobligowany podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych jest otwarty i może obejmować przykładowo: regulaminy, zarządzenia wewnętrzne procedury, instrukcje i wytyczne, dokumentację indywidualną i zbiorową pacjentów.
Podmiot zobowiązany do przekazania dokumentacji oraz przedstawienia informacji powinien uczynić to w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia otrzymania żądania. Co istotne, w przypadku nieprzekazania dokumentów oraz informacji Rzecznik Praw Pacjenta nakłada, w drodze decyzji, na podmiot, do którego skierowano żądanie, karę pieniężną w wysokości do 50 000 złotych. Wybiórcze przekazanie dokumentacji przez placówkę medyczną nie stanowi podstawy do odstąpienia przez Rzecznika Praw Pacjenta od wymierzania kary, jednak w przypadku częściowego przekazania dokumentów może dojść do miarkowania wysokości kary.
W odróżnieniu od podmiotu, wobec którego prowadzone jest postępowania i który ma obowiązek przekazywania dokumentacji i informacji, każda inna osoba może złożyć na piśmie – z własnej inicjatywy lub na prośbę Rzecznika – wyjaśnienia odnoszące się do istotnych okoliczności sprawy dotyczącej naruszenia praw pacjentów.
Wszczęcie i odmowa wszczęcia.
Po uzyskaniu informacji o stosowaniu praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów i przeprowadzeniu wstępnych czynności wyjaśniających Rzecznik Praw Pacjenta może wydać postanowienie o wszczęciu postępowania. Rzecznik Praw Pacjenta nie wszczyna postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów, jeżeli od końca roku, w którym zaprzestano ich stosowania, upłynął rok.
Rzecznik odmawia wszczęcia postępowania, jeżeli działanie lub zaniechanie w sposób oczywisty nie spełnia przesłanek do uznania praktyki za naruszającą zbiorowe prawa pacjenta lub jeżeli wnoszący o wydanie decyzji nie uprawdopodobnił pozbawienia pacjentów ich praw lub ograniczenia tych praw. Ponadto, na zasadzie uznania administracyjnego, Rzecznik Praw Pacjenta może odmówić, w drodze decyzji, wszczęcia postępowania, jeżeli uzna to za uzasadnione. Z uwagi na doniosłe znaczenie ochrony zbiorowych praw pacjentów, Rzecznik powinien z tego uprawnienia korzystać w naprawdę wyjątkowych sytuacjach.
Uznanie praktyki za naruszającą zbiorowe prawa pacjentów.
Postępowanie może być zakończone wydaniem decyzji o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe prawa pacjentów. W decyzji Rzecznik Praw Pacjenta nakazuje zaniechanie praktyki lub wskazuje działania niezbędne do usunięcia skutków naruszenia zbiorowych praw pacjentów, wyznaczając terminy podjęcia tych działań. Decyzji nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności.
Nie wydaje się decyzji, jeżeli podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych zaprzestał stosowania praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów jeszcze przed wszczęciem postępowania lub w jego trakcie. Ciężar udowodnienia tego, iż zaprzestano stosowania praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów ciąży na podmiocie udzielającym świadczeń zdrowotnych.
Do postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów w sprawach nieuregulowanych w ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. W związku z czym, gdy postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe w całości albo w części, Rzecznik Praw Pacjenta powinien wydać decyzję o umorzeniu postępowania odpowiednio w całości albo w części. Do umorzenia może dojść np. gdy podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych w trakcie prowadzonego postępowania zostanie wykreślony z rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą .
Decyzje Rzecznika Praw Pacjenta są ostateczne, zatem nie można się od nich odwołać w administracyjnym toku instancji, nie można też złożyć wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy. Na decyzję Rzecznika, przysługuje skarga do sądu administracyjnego w terminie 30 dni od dnia doręczenia stronie lub uczestnikowi decyzji.
Kara pieniężna – czy na pewno za stosowanie praktyk?
Wbrew intuicji, że sankcją za naruszenie zborowych praw pacjentów jest kara pieniężna, Rzecznik Praw Pacjenta nie posiada takiego uprawnienia. Rzecznik Praw Pacjenta w decyzji uznającej praktyki za naruszające zbiorowe prawa pacjentów nakazuje wyłącznie zaniechania praktyki lub wskazuje działania niezbędne do usunięcia skutków naruszenia zbiorowych praw pacjentów.
Rzecznik Praw Pacjenta nakłada na podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych karę pieniężną w wysokości do 500 000 złotych w sytuacji niepodjęcia działań określonych w decyzji w terminie w niej wskazanym. Dodatkowo, kara pieniężna może być nałożona za niewywiązanie się z obowiązków informacyjnych, tj. obowiązku składania w wyznaczonym terminie informacji o stopniu realizacji działań niezbędnych do zaniechania praktyki lub usunięcia skutków naruszenia zbiorowych praw pacjentów. Aby uniknąć kary pieniężnej podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych powinien zatem niezwłoczne zastosować się do działań nakazanych przez Rzecznika Praw Pacjenta.
Ustalanie wysokości kary pieniężnej
Kara pieniężna w wysokości 500.000 złotych jest znacząca dla finansów podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych. Jest to jednak kwota maksymalna, a Rzecznikowi Praw Pacjenta pozostawiono uznanie jaka kara finansowa powinna być wymierzona w konkretnej sytuacji. Przy ustalaniu wysokości kary należy uwzględnić w szczególności okres, stopień oraz okoliczności naruszenia przepisów, a także uprzednie naruszenie przepisów ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. W praktyce kary nakładane przez Rzecznika Praw Pacjenta są stopniowane i wynoszą od kilku do kilkuset tysięcy złotych.
Możliwość wydawania decyzji o uznaniu praktyk za naruszające zbiorowe prawa pacjentów stanowi silne narzędzie w rękach Rzecznika Praw Pacjentów. Każde takie postępowanie i wydana w jego efekcie decyzja ma duże znaczenie z perspektywy społecznej świadomości o prawach pacjentów. Wydanie decyzji w stosunku do konkretnego podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych z pewnością negatywnie wpływa na wizerunek tego podmiotu, jest szkodliwe marketingowo. Należy pamiętać, że jest to instrument ochrony, niezależny od ochrony praw indywidualnych pacjentów. Ochrona zbiorowych praw pacjentów przewidziana w ustawie nie wyłącza ochrony wynikającej z innych ustaw, w szczególności z przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów oraz przepisów o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym.