Ochrona sygnalistów i procedura zgłoszeń wewnętrznych w podmiotach leczniczych – podstawowe informacje.

25 września 2024 r. to dzień, w którym wchodzi w życie ustawa o ochronie sygnalistów. Ustawa reguluje m. in. warunki objęcia ochroną sygnalistów zgłaszających lub ujawniających publicznie informacje o naruszeniach prawa, środki ochrony sygnalistów, zasady ustalania wewnętrznej procedury zgłaszania informacji o naruszeniach prawa i podejmowania działań następczych. Zauważyć należy, że regulacje ustawy o ochronie sygnalistów będą dotyczyć również wielu podmiotów leczniczych.

Obszary naruszeń
W ustawie o ochronie sygnalistów zawarto definicje, w tym w szczególności definicję sygnalisty, którym w ogólnym ujęciu jest osoba fizyczna, która zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa uzyskaną w kontekście związanym z pracą. Zgłoszeniu podlega naruszenie prawa w zakresie obszarów wymienionych w ustawie. Uwzględniając działalność podmiotów leczniczych, należy stwierdzić, iż zgłoszenia w branży medycznej będą dotyczyć przede wszystkim zdrowia publicznego, korupcji, zamówień publicznych, ochrony środowiska, ochrony radiologicznej, ochrony konsumentów, ochrony prywatności i danych osobowych, bezpieczeństwa sieci i systemów informatycznych, konstytucyjnych wolności i praw człowieka i obywatela. W ustawowym katalogu obszarów nie wymieniono prawa pracy, jednakże podmiot prawny może dodatkowo, w ramach procedury zgłoszeń wewnętrznych, przewidzieć możliwość zgłaszania informacji o naruszeniach dotyczących obowiązujących w tym podmiocie regulacji wewnętrznych lub standardów etycznych. Wiele z regulacji wewnętrznych, jak np. regulamin pracy czy regulamin wynagradzania, dotyczy właśnie obszaru prawa pracy. Jeśli więc pracodawca przewidzi możliwość dokonywania zgłoszeń dotyczących regulacji wewnętrznych, będzie istniała pośrednia możliwość zgłaszania naruszeń dotyczące prawa pracy.

Procedury wewnętrzne
Ustawa o ochronie sygnalistów wprowadza obowiązek ustalenia wewnętrznej procedury dokonywania zgłoszeń naruszeń prawa i podejmowania działań następczych, czyli tzw. procedury zgłoszeń wewnętrznych. Obowiązek ten dotyczy podmiotów, na rzecz których pracę zarobkową wykonuje co najmniej 50 osób. Do liczby 50 osób wykonujących pracę zarobkową na rzecz podmiotu prawnego wlicza się pracowników w przeliczeniu na pełne etaty lub osoby świadczące pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli nie zatrudniają do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia. W przypadku podmiotów mniejszych, procedura zgłoszeń wewnętrznych może zostać wprowadzona w sposób dobrowolny.
Regulacja ustawowa przewiduje treść procedury zgłoszeń wewnętrznych, jednak by procedura mogła realnie funkcjonować powinna być dostosowana do konkretnego podmiotu. Istnieją różne rozwiązania np. w zakresie podmiotu przyjmującego zgłoszenie czy sposobu przekazywania zgłoszeń wewnętrznych. Inne potrzeby i możliwości będzie posiadać przychodnia zatrudniająca niewiele ponad 50 osób, a inne wielospecjalistyczny szpital.
Ponadto, ustawa o ochronie sygnalistów wprowadza obowiązek skonsultowania treści procedury przed jej wprowadzeniem z zakładową organizacją związkową albo zakładowymi organizacjami związkowymi albo z przedstawicielami osób świadczących pracę na rzecz podmiotu prawnego, wyłonionymi w trybie przyjętym w podmiocie prawnym, jeżeli nie działa w nim zakładowa organizacja związkowa.
Należy przypomnieć, iż w sytuacji, gdy w podmiocie zaczyna funkcjonować nowa procedura zgłoszeń wewnętrznych, niezbędne jest dokonanie przeglądu oraz dostosowania pozostałych aktów wewnętrznych.
Oprócz procedury zgłoszeń wewnętrznych, podmiot prawny obowiązany jest prowadzić rejestr zgłoszeń wewnętrznych, którego elementy zostały określone ustawowo.

Powyżej przedstawione zostały jedynie podstawowe informacje dotyczące ochrony sygnalistów w kontekście placówek medycznych. Poszczególne problemy pojawiające się na gruncie interpretacji i stosowania przepisów ustawy stanowią bogate źródło tematów do analizy prawnej. Warto podkreślić, iż ustawa o ochronie sygnalistów ma na celu ochronę interesu publicznego, a jej wdrożenie daje szansę na wyeliminowanie nieprawidłowości w funkcjonowaniu podmiotów wykonujących działalność leczniczą, co z kolei może mieć wpływ na podwyższenie jakości udzielanych świadczeń zdrowotnych. W mojej opinii, największy wpływ na to, czy ustawowe obowiązki ochrony sygnalistów dadzą wymierne korzyści zależeć będzie od tego, jak przygotowane i wdrożone zostaną procedury dotyczące zgłaszania naruszeń oraz od społecznej świadomości potencjalnych synglistów w zakresie ich wpływu na ulepszenie funkcjonowania danego podmiotu prawnego.