Temat niezmiennie aktualny, czyli o prawie pacjenta do świadczeń udzielanych zgodnie z aktualną wiedzą medyczną

Pojęcie aktualnej wiedzy medycznej występuje w wielu aktach prawnych z zakresu prawa medycznego, przy jednoczesnym braku jego ustawowej definicji. Jest to zagadnienie istotne z perspektywy praw pacjentów, a tym samym fundamentalne dla prawidłowego udzielania świadczeń zdrowotnych. Nieprzestrzeganie wskazań aktualnej wiedzy medycznej związane jest z odpowiedzialnością za niezgodne z prawem udzielanie świadczeń zdrowotnych.

Czym jest wiedza medyczna?

Pojęcie „aktualnej wiedzy medycznej” zawiera w sobie dwa elementy. Pierwszy z nich to wiedza medyczna, którą należy określić jako rezultat badań naukowych, który został podany do publicznej wiadomości, a tym samym poddany ocenie poprawności przez środowisko medyczne. Istotny jest w tym zakresie element weryfikowalności rezultatów badań. Wiedzą medyczną nie jest zatem każde „odkrycie” w medycynie, a jedynie takie, które zostało zweryfikowane przez środowisko medyczne.

Z powyższym koresponduje treść przyrzeczenia lekarskiego: „Przyrzekam stale poszerzać swoją wiedzę lekarską i podawać do wiadomości świata lekarskiego wszystko to, co uda mi się wynaleźć i udoskonalić”.

Aktualność wiedzy medycznej.

Niezwykle trudnym jest określenie, co przesądza o aktualności wiedzy medycznej, szczególnie w przypadku procesu leczenia konkretnego pacjenta. Istotne jest to, że aktualność wiedzy medycznej należy rozpatrywać jako kategorię obiektywną, a nie subiektywną opinię poszczególnych osób lub grup osób. Stosownie do linii orzeczniczej, termin "aktualna wiedza medyczna" nie może odnosić się do publikacji internetowych, broszur producenta sprzętu medycznego, artykułów naukowych itd., ale całokształtu wiedzy medycznej wraz z tezami potwierdzonymi udokumentowanymi i sformalizowanymi badaniami klinicznymi. Za aktualne nie można z jednej strony uznać metod przestarzałych, zarzuconych już w praktyce, a z drugiej metod niepotwierdzonych, które są jeszcze na etapie eksperymentów i nie uzyskały dostatecznego uznania w środowisku medycznym.

Stosunkowo często aktualna wiedza medyczna utożsamiana jest z zaleceniami lub wytycznymi, standardami postępowań uregulowanymi w aktach prawa powszechnego. Pełnią one na pewno funkcję pomocniczą przy ustalaniu zgodności postępowania z aktualną wiedzą medyczną, ale nie można w każdym przypadku odgórnie stwierdzać, iż dane postępowanie o ile odpowiadało standardom postępowania przyjętym np. w zaleceniach, jest równoznaczne z postępowaniem zgodnym z aktualną wiedzą medyczną. Ma na to wpływ m. in. stały rozwój medycyny, któremu nie zawsze towarzyszą odpowiednie zmiany w prawie.

Stan wiedzy – w którym momencie?

Dla oceny, czy postępowanie względem pacjenta było zgodne z wymaganiami aktualnej wiedzy medycznej, istotny jest stan wiedzy z chwili postępowania, co potwierdza wyrok Sądu Najwyższego, w którym wskazano: „Ustalenie błędu w sztuce lekarskiej zależy od odpowiedzi na pytanie, czy postępowanie lekarza w konkretnej sytuacji i uwzględnieniem całokształtu okoliczności istniejących w chwili zabiegu, a zwłaszcza tych danych, którymi wówczas dysponował albo mógł dysponować, zgodne było z wymaganiami aktualnej wiedzy i nauki medycznej oraz powszechnie przyjętej praktyki lekarskiej.”¹.

W kolejnym wpisie przedstawię wybrane zagadnienia związane z obowiązkiem stosowania aktualnej wiedzy medycznej w praktyce.

1 wyrok SN z 12 lutego 2013, II KK 124/12