Prawo do udzielania świadczeń zdrowotnych poza kolejnością
W systemie ochrony zdrowia istnieją grupy osób uprawnionych, którym przysługuje tzw. przywilej pierwszeństwa. Jest to szczególne prawo do udzielania świadczeń opieki zdrowotnej poza kolejnością wynikającą z ogólnych zasad dostępu do świadczeń. Te ogólne zasady opisywałam w poprzednim wpisie. Prawo do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej poza kolejnością jako wyjątek od zasady równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej przysługuje:
1. pacjentom będącym w stanach nagłych;
2. kobietom w ciąży;
3. świadczeniobiorcom do 18 roku życia, u których stwierdzono ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu;
4. osobom posiadającym orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności;
5. osobom posiadającym orzeczenie o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji;
6. świadczeniobiorcom, którzy posiadają tytuł „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi" lub „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu";
7. Dawcom Przeszczepu (wyłącznie do ambulatoryjnej opieki zdrowotnej);
8. inwalidom wojennym i wojskowym;
9. żołnierzom zastępczej służby wojskowej;
10. cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych;
11. kombatantom;
12. działaczom opozycji antykomunistycznej i osobom represjonowanym z powodów politycznych;
13. osobom deportowanym do pracy przymusowej;
14. uprawnionym żołnierzom lub pracownikom, których ustalony procentowy uszczerbek na zdrowiu wynosi co najmniej 30%;
15. weteranom poszkodowanym, których ustalony procentowy uszczerbek na zdrowiu wynosi co najmniej 30%;
16. dawcom krwi, którzy oddali co najmniej 3 donacje krwi lub jej składników, w tym osocza po chorobie COVID-19 - na podstawie zaświadczenia, o którym mowa w art. 9a ust. 3 ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi;
17. żołnierzom zawodowym, o których mowa w art. 287 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny, w przypadku korzystania ze świadczeń w podmiotach leczniczych, dla których podmiotem tworzącym jest Minister Obrony Narodowej, oraz przez niego nadzorowanych;
18. żołnierzom pełniący terytorialną służbę wojskową, o których mowa w art. 325 ust. 2 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny, w przypadku korzystania ze świadczeń udzielanych w podmiotach leczniczych, dla których podmiotem tworzącym jest Minister Obrony Narodowej, oraz przez niego nadzorowanych;
19. uprawnionym żołnierzom lub pracownikom w zakresie leczenia urazów i chorób nabytych podczas wykonywania zadań poza granicami państwa;
20. weteranom poszkodowanym w zakresie leczenia urazów i chorób nabytych podczas wykonywania zadań poza granicami państwa;
21. innym osobom określonym w szczególnych przepisach prawa.
Powyżej przedstawiona lista osób uprawnionych ulegała znacznym zmianom w czasie od momentu wejścia w życie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Warto wspomnieć, iż grupy osób uprawnionych nie zostały wymienione wyłącznie w jednym przepisie ustawy, a stworzenie kompletnej listy wymaga analizy kilku przepisów ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz innych regulacji prawnych. Lista osób uprawnionych może ulegać modyfikacjom, co potwierdzają dotychczasowe zmiany.
Co oznacza „poza kolejnością”?
Korzystanie poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej w zakresie świadczeń opieki zdrowotnej w szpitalach i świadczeń specjalistycznych w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej oznacza, że świadczeniodawca udziela tych świadczeń poza kolejnością przyjęć wynikającą z prowadzonej przez niego listy oczekujących. Świadczenia te powinny być zatem udzielone, co do zasady, w dniu zgłoszenia. W przypadku gdy udzielenie świadczenia nie jest możliwe w dniu zgłoszenia, świadczeniodawca wyznacza inny termin poza kolejnością przyjęć wynikającą z prowadzonej przez niego listy oczekujących. Świadczenie z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej nie może być udzielone w terminie późniejszym niż w ciągu 7 dni roboczych od dnia zgłoszenia. Warto zwrócić uwagę, iż termin 7 dni roboczych nie dotyczy świadczeń szpitalnych.
Pisemna informacja o uprawnieniach
Regulacje ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych nakładają na świadczeniodawcę obowiązek zamieszczenia w miejscach rejestracji pacjentów do świadczeń opieki zdrowotnej oraz w miejscach udzielania świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej pisemnej informacji o uprawnieniach do świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych poza kolejnością.
Osobiste obserwacje z różnych podmiotów leczniczych wskazują, iż obowiązek zamieszczania informacji o uprawnieniach często nie jest realizowany w ogóle, a jeśli już lista osób uprawnionych jest wywieszona to najczęściej jest ona nieaktualna.
Mając na uwadze stosunkowo dynamiczne zmiany w zakresie regulacji dotyczących uprawnień do świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych poza kolejnością, zasadny wydaje się wniosek, iż obowiązek świadczeniodawców nie może ograniczać się wyłącznie do umieszczenia informacji o uprawnieniach. W związku z poszerzaniem listy osób uprawnionych, świadczeniodawcy powinni aktualizować wywieszone informacje, tak by zawierały one kompletną i zgodną ze stanem prawnym informację.
Co w sytuacji kontynuacji leczenia?
Z przepisów prawa nie wynika jasno, czy uprawnienie do uzyskania świadczenia opieki zdrowotnej w przypadku ambulatoryjnej opieki medycznej dotyczy tylko pacjentów pierwszorazowych czy mogą korzystać z niego również ci, którzy kontynuują leczenie. Stanowisko Rzecznika Praw Pacjenta oraz orzeczenie sądu administracyjnego1 wskazuje, iż uprawnienie do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej nie zostało zawężone wyłącznie do tzw. świadczeń pierwszorazowych co oznacza, że przedmiotowa regulacja obejmuje również każdą kolejną wizytę w toku leczenia.
1. pacjentom będącym w stanach nagłych;
2. kobietom w ciąży;
3. świadczeniobiorcom do 18 roku życia, u których stwierdzono ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu;
4. osobom posiadającym orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności;
5. osobom posiadającym orzeczenie o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji;
6. świadczeniobiorcom, którzy posiadają tytuł „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi" lub „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu";
7. Dawcom Przeszczepu (wyłącznie do ambulatoryjnej opieki zdrowotnej);
8. inwalidom wojennym i wojskowym;
9. żołnierzom zastępczej służby wojskowej;
10. cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych;
11. kombatantom;
12. działaczom opozycji antykomunistycznej i osobom represjonowanym z powodów politycznych;
13. osobom deportowanym do pracy przymusowej;
14. uprawnionym żołnierzom lub pracownikom, których ustalony procentowy uszczerbek na zdrowiu wynosi co najmniej 30%;
15. weteranom poszkodowanym, których ustalony procentowy uszczerbek na zdrowiu wynosi co najmniej 30%;
16. dawcom krwi, którzy oddali co najmniej 3 donacje krwi lub jej składników, w tym osocza po chorobie COVID-19 - na podstawie zaświadczenia, o którym mowa w art. 9a ust. 3 ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi;
17. żołnierzom zawodowym, o których mowa w art. 287 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny, w przypadku korzystania ze świadczeń w podmiotach leczniczych, dla których podmiotem tworzącym jest Minister Obrony Narodowej, oraz przez niego nadzorowanych;
18. żołnierzom pełniący terytorialną służbę wojskową, o których mowa w art. 325 ust. 2 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny, w przypadku korzystania ze świadczeń udzielanych w podmiotach leczniczych, dla których podmiotem tworzącym jest Minister Obrony Narodowej, oraz przez niego nadzorowanych;
19. uprawnionym żołnierzom lub pracownikom w zakresie leczenia urazów i chorób nabytych podczas wykonywania zadań poza granicami państwa;
20. weteranom poszkodowanym w zakresie leczenia urazów i chorób nabytych podczas wykonywania zadań poza granicami państwa;
21. innym osobom określonym w szczególnych przepisach prawa.
Powyżej przedstawiona lista osób uprawnionych ulegała znacznym zmianom w czasie od momentu wejścia w życie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Warto wspomnieć, iż grupy osób uprawnionych nie zostały wymienione wyłącznie w jednym przepisie ustawy, a stworzenie kompletnej listy wymaga analizy kilku przepisów ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz innych regulacji prawnych. Lista osób uprawnionych może ulegać modyfikacjom, co potwierdzają dotychczasowe zmiany.
Co oznacza „poza kolejnością”?
Korzystanie poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej w zakresie świadczeń opieki zdrowotnej w szpitalach i świadczeń specjalistycznych w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej oznacza, że świadczeniodawca udziela tych świadczeń poza kolejnością przyjęć wynikającą z prowadzonej przez niego listy oczekujących. Świadczenia te powinny być zatem udzielone, co do zasady, w dniu zgłoszenia. W przypadku gdy udzielenie świadczenia nie jest możliwe w dniu zgłoszenia, świadczeniodawca wyznacza inny termin poza kolejnością przyjęć wynikającą z prowadzonej przez niego listy oczekujących. Świadczenie z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej nie może być udzielone w terminie późniejszym niż w ciągu 7 dni roboczych od dnia zgłoszenia. Warto zwrócić uwagę, iż termin 7 dni roboczych nie dotyczy świadczeń szpitalnych.
Pisemna informacja o uprawnieniach
Regulacje ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych nakładają na świadczeniodawcę obowiązek zamieszczenia w miejscach rejestracji pacjentów do świadczeń opieki zdrowotnej oraz w miejscach udzielania świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej pisemnej informacji o uprawnieniach do świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych poza kolejnością.
Osobiste obserwacje z różnych podmiotów leczniczych wskazują, iż obowiązek zamieszczania informacji o uprawnieniach często nie jest realizowany w ogóle, a jeśli już lista osób uprawnionych jest wywieszona to najczęściej jest ona nieaktualna.
Mając na uwadze stosunkowo dynamiczne zmiany w zakresie regulacji dotyczących uprawnień do świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych poza kolejnością, zasadny wydaje się wniosek, iż obowiązek świadczeniodawców nie może ograniczać się wyłącznie do umieszczenia informacji o uprawnieniach. W związku z poszerzaniem listy osób uprawnionych, świadczeniodawcy powinni aktualizować wywieszone informacje, tak by zawierały one kompletną i zgodną ze stanem prawnym informację.
Co w sytuacji kontynuacji leczenia?
Z przepisów prawa nie wynika jasno, czy uprawnienie do uzyskania świadczenia opieki zdrowotnej w przypadku ambulatoryjnej opieki medycznej dotyczy tylko pacjentów pierwszorazowych czy mogą korzystać z niego również ci, którzy kontynuują leczenie. Stanowisko Rzecznika Praw Pacjenta oraz orzeczenie sądu administracyjnego1 wskazuje, iż uprawnienie do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej nie zostało zawężone wyłącznie do tzw. świadczeń pierwszorazowych co oznacza, że przedmiotowa regulacja obejmuje również każdą kolejną wizytę w toku leczenia.
1 Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 10 maja 2017 r., sygn. VII SA/Wa 443/17.