Bezpłatne leki do 18 roku życia oraz powyżej 65 roku życia
Początki uprawnienia do nabywania bezpłatnych leków w związku ze spełnieniem przesłanki określonego wieku sięgają 2016 roku, kiedy to doszło do zmiany ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (dalej: ustawa o świadczeniach). Darmowe leki dla seniorów miały pomagać w zwalczeniu zjawiska braku faktycznego dostępu osób starszych do leczenia z uwagi na sytuację ekonomiczną. W bieżącym roku doszło do rozszerzenia grupy pacjentów uprawnionych do bezpłatnych leków. Obecnie można wskazać na dwie uprzywilejowane grupy wiekowe: osoby do 18 roku życia oraz pacjentów, którzy ukończyli 65 rok życia. W poniższym wpisie przedstawiam informacje na temat tego, czy spełnienie kryterium wiekowego jest wystarczające, kto może wystawiać recepty na bezpłatne leki oraz jakich leków dotyczy program.
Kto
może otrzymać leki bezpłatnie?
Hasło
bezpłatne leki do 18 roku życia oraz powyżej 65 roku życia może
być nieco mylące, nie wystarczy bowiem spełnienie wyłącznie
przesłanki wieku. Bezpłatne leki, środki spożywcze specjalnego
przeznaczenia oraz wyroby medyczne przysługują bezpłatnie
świadczeniobiorcom, zatem nie każdemu pacjentowi, a wyłącznie
osobie uprawnionej do świadczeń zdrowotnych finansowanych ze
środków publicznych. Dodatkowo,
schorzenie zdiagnozowane u pacjenta powinno stanowić tzw. wskazanie
refundacyjne do stosowania konkretnego leku. Dokumentacja medyczna
pacjenta powinna potwierdzać to, że stan zdrowia pacjenta wypełnia
wskazanie refundacyjne.
Inne
warunki
Należy
jasno podkreślić, iż nie wszystkie leki będą przysługiwać
osobom uprawnionym bezpłatnie. Leki, które mogą być wydawane
bezpłatnie świadczeniodawcom, którzy nie ukończyli 18 r. ż. oraz
po 65 r. ż. są wskazywane przez ministra właściwego do spraw
zdrowia w obwieszczeniu i muszą być lekami znajdującymi się na
liście leków refundowanych. Stosownie do ustawy o świadczeniach
opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, Minister
Zdrowia kształtując wykaz bezpłatnych leków powinien mieć na
uwadze:
-
zaspokojenie
potrzeb zdrowotnych
świadczeniobiorców;
-
dostępność
i bezpieczeństwo stosowania leków, środków spożywczych
specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych;
-
stosunek
kosztów do uzyskiwanych efektów zdrowotnych leku, środka
spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobu
medycznego w porównaniu do stosunku kosztów do uzyskiwanych efektów
zdrowotnych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia
żywieniowego oraz wyrobów medycznych objętych tym wykazem.
Istotne
jest również właściwe oznaczenie recepty, bowiem odpowiedni kod
jest elementem koniecznym do realizacji uprawnienia dostępu do
bezpłatnych leków. W przypadku pacjentów poniżej 18 r. ż. w
rubryce „kod uprawnień” osoba wystawiająca receptę powinna
wpisać „DZ”, a w przypadku pacjentów powyżej 65 r. ż. symbol
„S”.
Kto
może wystawić recepty na bezpłatne leki dla pacjentów?
Recepty
na bezpłatne leki na dla osób poniżej 18 r.ż. i powyżej 65
r.ż. mogą być wystawione przez:
1)lekarza
lub pielęgniarkę udzielających świadczeń opieki zdrowotnej w
ramach umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu
podstawowej opieki zdrowotnej, w tym pediatrę oraz lekarza w Nocnej
i Świątecznej Opiece Zdrowotnej;
–
lekarza
lub pielęgniarkę udzielających świadczeń opieki zdrowotnej w
ramach umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu
ambulatoryjnej opieki specjalistycznej lub z zakresu ambulatoryjnej
opieki specjalistycznej w ramach umowy, o której mowa w art. 159a
ustawy o świadczeniach. Dotyczy wyłącznie recept wystawianych w
formie elektronicznej
–
lekarza
udzielającego świadczeń opieki zdrowotnej w ramach umowy o
udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu leczenia
szpitalnego lub z zakresu leczenia szpitalnego w ramach umowy, o
której mowa w art. 159a ustawy o świadczeniach wyłącznie w
związku z zakończeniem leczenia szpitalnego. Dotyczy wyłącznie
recept wystawianych w formie elektronicznej.
–
lekarza
posiadającego prawo wykonywania zawodu, który zaprzestał
wykonywania zawodu i wystawił receptę dla siebie albo dla małżonka,
albo dla osoby pozostającej we wspólnym pożyciu albo dla krewnych
lub powinowatych w linii prostej, a w linii bocznej do stopnia
pokrewieństwa między dziećmi rodzeństwa (recepty z adnotacją pro
auctore oraz pro familiae)
Obowiązek
weryfikacji
Osoba
wystawiająca receptę na bezpłatne leki jest zobowiązana do
zweryfikowania za pośrednictwem systemu informatycznego (IKP),
ilości oraz rodzaju przepisanych pacjentowi produktów pod względem
bezpieczeństwa oraz konieczności ich stosowania, biorąc pod uwagę
recepty wystawione oraz zrealizowane dla tego pacjenta. Celem tej
regulacji jest zapewnienie pacjentowi bezpieczeństwa w związku z
wdrażanym czy kontynuowanym leczeniem.
Do
listopada 2023 r. obowiązek weryfikacji leków przepisanych
pacjentowi za pośrednictwem systemu informatycznego był utrudniony
– lekarz mógł zrobić to wyłącznie po wcześniejszym udzieleniu
mu uprawnień dostępowych przez pacjenta, co było elementem
utrudniającym ordynowanie bezpłatnych leków, zwłaszcza dla
seniorów. Od 1 listopada 2023 r. obowiązują dodatkowe regulacje,
które stosownie do uzasadnienia wprowadzanych zmian, umożliwiają
osobom wystawiającym recepty automatyczny dostęp do danych
osobowych oraz jednostkowych danych medycznych pacjentów w zakresie
recept oraz dokumentów realizacji recept, tj. dostęp niewymagający
uzyskiwania zgody pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego.
Dostęp do tych informacji nie zależy teraz od woli pacjenta,
wystarczy, że lekarz ma dostęp do systemu P1.
Oceniając
regulacje prawne w zakresie wystawiania recept na bezpłatne leki dla
świadczeniobiorców do 18 r. ż. oraz powyżej 65 r. ż. należy
pozytywnie odnieść się do dość szerokiego, w porównaniu do
początku tego uprawnienia, kręgu osób uprawnionych do wystawiania
recept. Przy czym, stale podnoszona jest konieczność rozszerzenia
tego uprawnienia również o lekarzy udzielających świadczeń w
prywatnych gabinetach. Pozytywnie należy ocenić też zmiany w
zakresie automatycznego dostępu lekarzy do danych na temat ilości i
rodzaju przepisanych pacjentowi leków. Na pewno istnieje konieczność
wprowadzania dalszych zmian, a z punktu widzenia pacjentów pewnie
najbardziej oczekiwane jest wydłużanie listy leków możliwych do
zaordynowania jako bezpłatne. Omawiając temat bezpłatnych leków
dla osób do 18 r. ż. oraz powyżej 65 r. ż. należy podkreślić ,
iż istnieją jeszcze inne grupy osób uprawnionych do dostępu do
bezpłatnych leków jak na przykład kobiety w ciąży czy
kombatanci. Jest to jednak temat wymagający omówienia w odrębnym
wpisie.